زعفران گياهی است چند ساله كه دارای پياز می باشد این پیاز دارای غلاف قهوه ای رنگی است. اين گياه در جنوب غربی آسيا، جنوب اسپانيا و جنوب اروپا روییده می شود. دارای ساقه و شش گلبرگ بنفش رنگ و 3 رشته كلاله قرمز رنگ می باشد. قسمت مورد استفاده گیاه زعفران کلاله نارنجی رنگ گل آن می باشد. كلاله زعفران حاوی چربی، املاح معدنی و موسيلاژ است. تکثير زعفران منحصرا توسط غده زير زمينی بنه ( کورم ) متداول است. عطر و بوی زعفران به علت وجود اسانس بی رنگ تروپن دار و يك تركيب اكسيژن دار و همراه با سينئول به نام سافرانال می باشد. طعم زعفران مربوط به هيتروزيد تلخ پيكروكروسين است. رنگين بودن زعفران مربوط به وجود ماده ای به نام كروسين می باشد.
زعفران ماده غذایی با ارزشی است که به مقدار کم از گیاه زعفران بدست می آید در واقع از هر 100 تا 200 هزار گیاه زعفران، حدود 5 كيلوگرم گل زعفران بدست می آيد كه وزن 5 کیلوگرم زعفران تازه بعد از خشك شدن به يك كيلوگرم می رسد.
زعفران گیاه ضد افسردگی
مصرف زعفران در پیشگیری از بروز افسردگی موثر است. بر اساس تحقیقات امروزی نیز نتیجه گرفته شده است که زعفران دارای خواص ضد افسردگی است و این در حالی است که بر اساس تب سنتی به زعفران خواص فرح بخشی و خنده آوری نیز نسبت داده اند. بر طبق نتایج این تحقیقات استفاده از زعفران در غذا و نوشیدن حداقل یك فنجان چای زعفران برای تمدد اعصاب توصیه می شود. زعفران افزایش دهنده تمرکز حواس است و در پیشگیری از آلزایمر و پارکیسون موثر می باشد و در درمان دردهای عصبی و کم خوابی موثر می باشد.
زعفران عامل پیشگیری از کاهش دید در سالخوردگی بر اساس تحقیقات مرکز دانشگاهی ایتالیا زعفران در تنظیم کارکرد سلولهای بینایی موثر است و سلولهای بینایی را در مقابل آسیبها محافظت می کند و از پیشرفت بیماریهای چشم جلوگیری می کند و موجب احیای سلولهای آسیب دیده چشم می شود. زعفران در درمان اختلالات لکه زرد شبکیه که در سنین سالخوردگی ایجاد می شود موثر است. مصرف زعفران در رژیم غذایی از پیشرفت بیماریهای ژنتیک چشم جلوگیری می کند و به همین علت مصرف متعادل آن به سالخوردگان و افراد مبتلا به بیماری های چشم توصیه می شود.
خواص ضد سرطانی زعفران
زعفران خواص ضد سرطاني دارا می باشد و به عنوان يك داروي ضد تومور و جمع كننده راديكالهاي آزاد عمل مي‌كند. بر اساس تحقیقات پزشکی ثابت شده است که مواد آنتی اكسیدان موجود در زعفران خواص ضد سرطانی دارا می باشند. بر اساس نتایج این بررسی بنظر می رسد که استفاده از زعفران، از بروز توالی های ژنی سرطان زا جلوگیری می كند و در ترمیم مولكول های دی ان ای آسیب دیده تاثیر بسزایی دارد.
زعفران عامل سقط جنین و یا برطرف کننده سخت زایی
خوردن زعفران در زمان حاملگی، شخص را برای زایمان آسان آماده می کند. بر طبق پژوهش آنان مصرف زعفران در دوران بحرانی بارداری یعنی سه ماه اول که دوران تشکیل اندام‌ها ست می‌تواند به جنین صدماتی وارد نماید. مصرف زعفران در سه ماه اول حاملگی باعث افزایش هورمون پروستاگلاندین در رحم شده و اثرتحریکی مستقیم روی عضلات صاف رحم دارد و در نتیجه احتمال سقط جنین را به همراه دارد اما مصرف متعادل آن پس از سه ماه اول دوران بارداری مفید است و مادر را برای زایمان آسان آماده می کند. زعفران موجب خاصیت ارتجاعی در نسوج رحم می گردد و زایمان را آسانتر می سازد.
زعفرانی که پس از سه ماه اول حاملگی مصرف شده است تاثیر خود را چند ساعت قبل از زایمان با شروع شدن درد و با دریافت عصبی گیرنده های درد و تولید هورمون پروستا گلاندین که درهنگام وضع حمل باعث انقباض ماهیچه های دیواره رحم می‌شوند و اثرتحریکی مستقیم روی عضلات صاف رحم و اثر شل کنندگی سرویکس دارد می گذارد بنابراین با مصرف صحیح زعفران میزان پروستا گلاندین در رحم در زمان تولد نوزاد را افزایش داد و از سخت زائی جلوگیری کرد مقدار مناسب و مجاز مصرف زعفران در ماه مصرف سه گرم زعفران برای هر نفر در ماه بسیار سالم و سودمند می باشد و مصرف بیش از 5 گرم آن برای هر نفر در ماه مضر می باشد. اما مصرف 5 گرم زعفران در يك وعده غذائی می تواند منجر به مرگ انسان گردد.
نگهداری از زعفران
زعفران را بايد دور از نور و رطوبت نگهداری کرد زعفران را درظروف شيشه اي يا فلزي دربسته نگهداري نمایید. توجه داشته باشید اسانس زعفران قابل تبخير شدن است، بنابر این درب ظرف زعفران را ببندید درصورت باز ماندن درب ظرف اثرات داروئی و کیفیت آن كاهش می یابد.
مصارف زعفران
زعفران به مواد غذایی عطر و رنگ مخصوص می دهد و به همین جهت از زعفران در صنايع غذایی مانند سوسیس سازی، در شيرينی سازی مانند تهیه پودرهای کیک، در داروسازی مانند داروهای ضد افسردگی، در نساجی مانند رنگ کردن پارچه های ابریشمی، در تولید مشروبات الکلی و غیر الکلی بعنوان طعم دهنده طبیعی و در صنايع لبنی و غیره استفاده می شود.
خوردن زعفران در چای
1) باعث هضم غذا میشود
2) اثر مسکن دارد
3) قاعده آور است
4) باعث تحریک اعصاب میشود
5) زعفران خون ساز است و گردش خون را آسان میسازد
6) مصرف زعفران خونریزیهای بعد از زایمان را از بین میبرد
7) قوای جنسی را تقویت میکند
8) کبد را تصویه میکند
9) سرفه را رفع و اثر مفید روی درمان برونشیت دارد
10) کلیه و مثانه را پاک میکند
11) آرامبخش و خواب آور است
12) ضد تشنج و اسپاسم است
13) ادرار آور است
14) و در آخر باعث ایجاد روحیه و نشاط در انسان میشود و ضد افسردگی های بعد زایمان و ... میشود.
تاثیر زعفران بر احیای سلول های آسیب دیده چشم و‌حفاظت از بینایی
این گیاه گران قیمت نه تنها سلول های بینایی چشم را از آسیب حفاظت می کند بلکه حتی قادر است روند بیماری های کورکننده مانند «ای ام دی» را کند سازد و یا حتی روند آن را در جهت عکس تغییر دهد.زعفران می تواند به جلوگیری از کاهش دید چشم در سنین پیری و حتی بهبود دید در افراد دچار اختلالات بینایی کمک کند.درمان با رژیم افزودنی زعفران می تواند موجب احیای سلول های آسیب دیده چشم شود. زعفران علاوه بر احیای سلول های آسیب دیده چشم، قادر به محافظت از آن در برابر آثار مخرب نورخورشید است.
زعفران موثر در درمان کوفتگی عضلات و رماتیسم
از خاصیت دیگر زعفران،می توان بر اثربخشی آن در درمان کوفتگی عضلات و بهبود و درمان رماتیسم ذکر کردبدون شك تغذیه مناسب و اصولی یكی از راههای بهتر زیستن بوده و بوسیله آن می توان جلوی بروز بسیاری از بیماری های حاد و مزمن، عفونی و غیر عفونی و واگیر و غیرواگیر را گرفت زعفران یكی از مواد غذایی مهمی است كه ارزش غذایی آن بسیار بالا بوده و در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری ها و نارسایی های جسمی و روانی موثر است.
كوفتگی عضلات مختلف بدن و بروز رماتیسم به ویژه در ناحیه زانو از مشكلات شایع در بین مردم است و زعفران می‌تواند در درمان این بیماری ها و مشكلات بسیار موثر باشد.برای برطرف كردن مشكل رماتیسم و كوفتگی عضلات می‌توان از استعمال خارجی زعفران استفاده كرد، یعنی جوشانده زعفران را برروی موضع آسیب دیده مالید و این عمل را در چند روز متوالی تكرار كرد.
براساس برخی از مطالعات، زعفران می تواند رادیكال های آزاد موجود در بدن را جمع آوری كرده و از این طریق به پیشگیری از ایجاد تومور در بدن كمك كند.
زعفران در پیشگیری از بروز اختلالات عصبی و مغزی، تقویت حافظه و قدرت یادگیری، پیشگیری از برخی بیماری ها و اختلالات گوارشی و دهانی موثر بوده است.
زعفران موثر در افزایش یادگیری و عملکرد حافظه
زعفران دارای موادی از جمله 'كروسین و سافرانال' در درمان حافظه استكه این مواد موثر موجب كاهش اثرات تخریبی هیوسین بر روی حافظه و افزایش یادگیری می شود.
بیماریهای استحاله عصبی سیستم اعصاب مركزی از جمله آلزایمر در اثر آسیب سلولی ناشی از فعالیت رادیكال های آزاد ایجاد می شوند و عصاره زعفران كه حاوی 'كاروتنوییدهای' فراوان با اثرات آنتی اكسیدانی قوی بوده، می تواند سلولهای عصبی سیستم اعصاب مركزی را محافظت كند.
زعفران خون ساز و محافظ سلولهای مغزی
کروسین موجود در کلاله زعفران تا 80 درصد انتشار اکسیژن در پلاسما را زیاد می کند.زعفران گیاهی چند ساله از خانواده زنبق است.در قسمت خوراکی یا همان کلاله زعفران، اسانس روغنی فرار، پیکروکروسین، کروسین و کروستین وجود دارد. زعفران آرام بخش بوده و برای بیماریهای آسم، سیاه سرفه و التهاب مخاطی استفاده میشود مصرف آن مقداری فرح آور بوده و برای تقویت حواس و مغز مفید است.
گر مقداری از آن روی پیشانی مالیده شود سردرد را تسکین می‌دهد و بی خوابی را برطرف میکند متخصصان مغز و اعصاب در دانشگاه آلبرتای آمریکا در یک مطالعه تازه تاکید کردند که یک ماده اصلی موجود در زعفران قادر است از سلولهای مغزی در برابر بیماری‌ها و التهاب‌های عصبی محافظت نماید.
این چاشنی خوش عطر و بو، ماده ای به نام کروسین دارد. این ماده در محیط‌های کشت سلولهای مغزی یک تاثیر محافظتی مهم روی این سلولها دارد و در واقع می‌تواند از آسیب وارده به سلولهایی که غلاف میلین را برای نورونها سلولهای عصبی می‌سازند، جلوگیری کند.
